Karanlık turizm nedir?
Bu yazıda öncelikle en yalın haliyle karanlık turizm nedir sorusunu yanıtlayarak size karanlık turizm hakkında genel bazı bilgiler vermeye çalışacağız.
Kimilerine göre etik ve yasal olmayan, kimilerine göreyse yapmak isteyenin yapmaya hakkı olduğu bir model karanlık turizm. Birbirinden farklı karanlık turizm çeşitleri olmakla birlikte en yaygın anlamı ile karanlık turizm, sıradan şekilde bir seyahat acentasından satın alıp, taksi tutup ya da elinizi kolunuzu sallayarak yapamayacağınız, bazılarında ise yerel otoritelerin de yasaklamış olduğu yerlere gitmeyi kapsayan ve bu tanıma uyan seyahat türü denebilir. Karanlık turizm konusunun içinde etik konuların dışında sağlık ve güvenlik riskleri de olabilmektedir ki bu durum bu yazımızın konusu değildir.
Sen karanlık bir turist misin?
Birçoğumuz aslında farkında olmasak bile en azından alt seviyelerde karanlık turistleriz. Karanlık turizm, esas olarak medyanın lanse ettiği ve gösterdiği kadar tehlikeli ve kötü bir şey değil. Öncelikle, buradaki karanlık kelimesinin gerçek değil, mecazi anlamda kullanıldığını belirtmek gerekir. Mesela "Bu olay insanlık tarihinin karanlık bir lekesi" cümlesinde olduğu gibi.
Hemen soralım : Hiç savaş müzelerini ve anıtlarını ziyaret ettiniz mi veya ziyaret etmek ister miydiniz??
Örneğin Hiroşima’daki A-Bomb-Dome ve Barış Parkı Müzesini, Paris'in ünlü yer altı mezarlarını, Almanya'da Berlin Duvarı'nın izlerini, New York’ta 11 Eylül saldırılarının olduğu yeri veya Çanakkale Savaşı'nın geçtiği Gelibolu'ya gitmeyi düşünür müydünüz? Bu sorulardan birine ya da birkaçına 'evet' veya 'belki' cevabı verdiyseniz, farkında değilseniz bile, en azından potansiyel bir karanlık turistsiniz.
En basit tanımıyla karanlık turizm, ölüm veya felaketle (ya da bir şekilde "dehşet verici" bir olayla) anılan yerlere seyahat etmek ve oradaki acıları yerinde görmek & hissetmek olarak kabul edilir. En azından akademik çalışmalarda verilen ismi böyle. Karanlık turizmin birden fazla türü vardır. Mesela ölüm ile direk bağlantılı anıt mezar veya toplu katliam bölgelerini ziyaret de içinde insan ölümü olmasa da doğa ve yaşamı tehdit eden volkanik patlama bölgelerini ziyaret etmek de (örneğin İzlanda veya Ya Hawaii) karanlık turizmin içine girer. Bazense ziyaret edilen yerler ve bölgeler tarihsel olarak karanlık olsa da bugün o karanlık dönemden görecek pek bir şey kalmamış olabilir. (örneğin, doğu Polonya'daki eski ölüm kamplarının bugün yerlerindeki anıtlar )
EMPATİ
'Karanlık turizm' aslında sadece bir terimdir ve aslında birbiri arasında hiçbir tarihi, sosyolojik veya coğrafi ilgisi olmayan kitleleri sadece acı ve insani hisler etrafında kenetleyerek tek paydada buluşturmayı hedefler. Bu bir bakıma empati yapmaya çalışmak diyebiliriz. Yani kişinin kendini karşısındakinin yerine koyması ve anlamaya çalışması. Bu tip karanlık turistler cevaplanması güç bazı soruların cevabını aramak zere bu karanlık bölgelere giderler.
Olaya daha mistik ve felsefi bir derinlik katmaya çalışacak olursak :
Örneğin, kendinizi bir anda patlak veren bir iç savaşın içinde bulsaydınız ya da yakın bölgenizde bir nükleer santral patlasa ne yapardınız? İşte bunlara verilebilecek basit cevap yoktur.
Karanlık turizm destinasyonlarını ziyaret edenlerin bir kısmı, o bölgeyi ilgi çekici buldukları ve yasak bölge oldukları için ziyaret ederken, bazıları ise oralara ders almaya ve anlaşılması güç olayların sebep ile sonuçlarını görmeye giderler.
KARANLIK TURİZM NE DEĞİLDİR?
Genel olarak, karanlık turizmin ne OLMADIĞINI tanımlamak, ne olduğuna dair net bir tanım yapmaktan çok daha kolaydır.
Plajda güneşlenmek, sörf yapmak veya her türlü ana akım turizm unsurları hiçbir şekilde karanlık turizme dahil değildir. Ancak bu, karanlık turizm ile ana akım turizmin birleştirilemeyeceği anlamına da gelmez. Mesela kısa Amsterdam seyahatinize Anne Frank Evi’ni gezerek, Japonya tatilinizi Hiroşima'da mola vererek, güzel Polonya kasabası Krakow'u ziyaret ederken Auschwitz'e günlük bir gezi yaparak çıktığınız tatil ya da seyahate karanlık turizm unsurları ekleyerek siz de KARANLIK TURİST olabilirsiniz. Çünkü sonuç olarak karanlık turistler, turizmin diğer unsurlarından kaçınmazlar sadece gittikleri bölgenin yakın ya da uzak geçmişte yaşadığı acılara ortak olmak ve anlamak isterler.
Yine de yıllık izninin bir ya da birkaç gününü bu tür acıları barındıran yerlerde geçirmek isteyecek gezgin sayısı ne kadardır bilemiyoruz. Eğer siz de insanlık tarihinin acı veren, yürek burkan olaylarının geçtiği yerlerini görmek ister iseniz
